Hamd, yalnızca Allah'adır.
Şaban ayının faziletine dair bir çok hadis varid olmuştur. Bu konuda varid olan hadisler şunlardır:
1) Müminlerin annesi Aişe'den (radıyallahu anha) rivayet olunduğuna göre, o şöyle demiştir:
"Rasulullah (aleyhisselam) bazı aylarda çok oruç tutardı. Hatta biz, onu bu ayda hiç oruç tutmamazlık etmedi, derdik. Bazı aylarda da oruç tutmazdı. Hatta biz, onu bu ayda hiç oruç tutmadı, derdik. Rasulullah'ın (aleyhisselam) Ramazan'dan başka bir ayın orucunu tamamladığını görmedim. Şaban'daki kadar kendisinin çok oruç tuttuğu bir ay da görmedim. Pek az bir kısmı hariç, Şaban ayının tamamını oruçlu geçirirdi" 1
2) Usame b. Zeyd'den (radıyallahu anh) rivayet olunduğuna göre, o şöyle demiştir:
"Ben dedim ki:
-Ey Allah'ın Rasulü! Seni, Şaban'dan oruç tuttuğun kadar diğer aylardan bu kadar oruç tutarken hiç görmedim (bunun sebebi nedir)?
Rasulullah (aleyhisselam) buyurdu ki:
-O öyle bir aydır ki, insanlar, Receb ve Ramazan arasında gaflette olurlar. Oysa o (Şaban ayı), amellerin, Alemlerin Rabbine yükseltildiği aydır. Bundan dolayı ben, oruçlu iken amelimin yükseltilmesinden hoşnut oluyorum." 2
3) İmran b. Husayn’dan (radıyallahu anh) rivayet olunduğuna göre, o şöyle demiştir:
"Rasulullah (aleyhisselam) ona dedi ki:
-Şaban'ın sonlarında oruç tuttun mu?
O da: “Hayır“ dedi.
Bunun üzerine Nebi (aleyhisselam) şöyle buyurdu:
-Ramazan'dan çıktığın vakit onun yerine iki gün oruç tut." 3
Bu hadislerin tamamı fazilet açısından Berat gecesini de kapsamaktadır. Berat gecesine has varid olan hadisler ise şunlardır:
4) Rasulullah (aleyhisselam) buyurdu ki:
“Şüphesiz ki Allahu Teala Şaban ayının ortasındaki gecede (Berat Gecesi) kullarına muttali olur (onları gözetler) ve yarattıklarının hepsini bağışlar. Ancak müşrik ve düşmanlık güden kimse hariç.” 4
5) Rasulullah (aleyhisselam) buyurdu ki:
"Şüphesiz ki Allahu Teala Şaban ayının ortasındaki gecede (Berat Gecesi) kullarına muttali olur (onları gözetler), Müminleri bağışlar, kafirlerin ömrünü uzatır ve nefretlerini terk edene kadar nefret sahiplerini terk eder." 5
Böylelikle hem Şaban ayı hakkında gelen rivayetler hem de o geceye has gelen rivayetler Berat gecesinin faziletini ortaya koymaktadır. O günde oruç tutmak ise üç fazileti bir araya getirmektir. Çünkü Nebi (aleyhisselam) her ayın 13, 14 ve 15. günlerinde oruç tutardı:
6) Muaze el-Adeviyye (radıyallahu anha), Müminlerin annesi Aişe'ye (radıyallahu anha): "Rasulullah (aleyhisselam) her ay üç gün oruç tutar mıydı?" diye sorduğunda O: "Evet" diye cevap vermiştir. 6
7) Rasulullah (aleyhisselam) buyurdu ki:
"Ramazan ile Ramazan arası her ay üç gün oruç tutmak, bütün senenin orucudur." 7
8) Ebu Hureyre'den (radıyallahu anh) rivayet olunduğuna göre, o şöyle demiştir:
Rasulullah (aleyhisselam) buyurdu ki: "Kim her aydan üç gün oruç tutarsa bütün ayı oruçlu geçirmiştir." Bunun Allahu Teala'nın kitabında şöyle doğrulandığını gördüm: "Kim bir iyilik yaparsa, ona on katı vardır." (En'am, 160) 8
9) Ebu Zerr el-Ğıfari'den (radıyallahu anh) rivayet olunduğuna göre, o şöyle demiştir:
"Rasullullah (aleyhisselam) bize her ayın 13, 14 ve 15. günü (Eyyam-ı Bîyd) oruç tutmamızı emretti." 9
Selefi salihin ve diğer alimlerimiz de bugünün faziletini belirtmişlerdir:
el-Mevsuatu’l-Fıkhiyye’de şöyle denilmiştir: “Fakihlerin cumhuru Şaban ayının ortasındaki gecenin ihya edilmesi gerektiğini belirtmişlerdir.” (2/235)
İbn Useymin alimlerin çoğunun bu gecenin faziletini kabul ettiklerini belirtmiştir. (Feteva İbn Useymin 7/156)
İmam eş-Şafii şöyle demiştir: “Şöyle denildiği bize ulaşmıştır: Şu beş gecede dualara icabet vardır: Cuma gecesi, Ramazan ve Kurban bayramlarının gecesi, Recep ayının ilk gecesi ve Şaban ayının ortasındaki gece... Bu geceler hakkında naklettiğim bütün bu amelleri, farz kabul edilmemesi şartıyla müstehab sayıyorum.” (el-Umm 1/264)
Hanefi mezhebi âlimlerinden Molla Hüsrev ve İbn Nuceym ise ittifakla şöyle demişlerdir: “Ramazanın son on gecesini, Ramazan ve Kurban bayramlarının gecesini, Zilhiccenin ilk on gecesini ve Şaban ayının ortasındaki geceyi ibadetle ihya etmek müstehabtır.” (Duraru’l-Hukkâm 1/117, el-Bahru’r-Râik 2/56)
Hanbeli mezhebi âlimlerinden İbn Teymiyye şöyle demiştir: “Şaban ayının ortasındaki geceye gelince, bunun fazileti vardır ve seleften bu gecede namaz kılanlar olmuştur.” (el-Feteva’l-Kubra 5/344)
İbn Teymiyye'ye Berat gecesindeki namaz hakkında sorulunca şöyle cevap vermiştir: “Bu gecede kişinin seleften olan toplulukların yaptığı gibi namaz kılması güzeldir." (Mecmuu'l-Feteva 23/131)
Yine şöyle der: “Bu gecenin fazileti hakkında merfû hadisler ve eserler rivayet edilmiş olup, bunlar bu gecenin faziletini ortaya koymaktadır. Seleften özel olarak bu gece namaz kılanlar olmuştur. Şaban ayı orucuyla ilgili de sahih hadisler gelmiştir...
Ashabımızdan (Hanbeliler) ve diğerlerinden olan âlimlerin birçoğu veya ekseriyeti bu gecenin faziletini kabul ediyorlardı. Bu konuda çok sayıda hadis bulunması ve selef alimlerinden gelen eserlerin de bu yönde olması sebebiyle İmam Ahmed de aynı görüştedir. Hakkında bazı uydurma şeyler nakledilmiş olmakla birlikte bu gecenin çeşitli faziletleri ile ilgili olarak müsnedlerde ve sünenlerde hadisler varid olmuştur.” (İktidau’s-Sırati’l-Mustakim, Daru İşbilya, 2/136-137)
İbn Receb el-Hanbeli şöyle demiştir: "Şam alimleri bu gecenin nasıl ihya edileceği hakkında ihtilaf etmişlerdir. Bir kısmı camilerde cemaatle ihya edilmesini müstehab görüyordu. Halid b. Mi'dan, Lukman b. Amir ve diğerleri bu gecede en güzel elbiselerini giyerler, güzel koku sürünürler ve gözlerine sürme çekip o gece mescidde kıyam ederlerdi. İshak b. Rahaveyh de buna muvafakat etmiş ve bu gece cemaat halinde mescidlerde kıyam etmenin bidat olmadığını söylemiştir. Bu sözü ondan Harb el-Kirmani Mesail'inde zikretmiştir. İkinci görüşe göre ise, bu gecede mescidlerde bir araya gelmek, kıssalar okumak ve dua etmek mekruhtur. Bu gecede kişinin kendi nefsince namaz kılması mekruh değildir. Bu söz Şam ehlinin imamı, fakihi ve alimi olan el-Evzai'nin sözüdür. Bu, Allah bilir ki doğruya en yakın görüştür." (Letaifu'l-Mearif, 263)
Yine şöyle demiştir: "Müminin bu gecede Allahu Teala'nın zikrine, günahların bağışlanması, ayıpların örtülmesi ve üzüntülerin giderilmesi için ona duaya, özellikle de tevbeye yönelmesi gerekir. Çünkü Allahu Teala o gecede kendisine tevbe edeni bağışlar." (Letaifu'l-Mearif, 265)
Seleme b. Kuheyl şöyle demiştir:
"Şaban ayı, kurrâ ayıdır, denilirdi."
Amr b. Kays, Şaban ayı girdiği zaman dükkanını kapatır, Kur'an okumaya çekilir ve bununla meşgul olurdu.
Ebu Bekir el-Belhi şöyle demiştir:
"Receb ayı, tohumu ekme ayıdır. Şaban ayı, ekilen tohumu sulama ayıdır.Ramazan ayı ise, mahsülü hasat etme ayıdır."
Yine şöyle demiştir:
"Receb ayı, rüzgâr gibidir. Şaban ayı, gökteki bulutlar gibidir. Ramazan ayı ise, yağmur gibidir. Receb ayında tohumu ekmeyen veya bir şey dikmeyen, Şaban ayında da sulamayan kimse, Ramazan ayında nasıl mahsül hasat etmek isteyebilir ki? Oysa Receb ayı geçti. Sen Ramazan ayını istiyorsun, ama Şaban ayında hala hiçbir amel işlemiyorsun?
Bu mübarek ayda senin Nebin Muhammed -sallallahu aleyhi ve sellem-'in ve ümmetin ilk Müslümanlarının hâli bu iken, senin bu ameller ve derecelere göre durumun ve hâlin nedir söyler misin?"
Allahu Teâlâ en iyi bilendir.
Kaynaklar__________________
1) Buhari 1868, Müslim 1156.
2) Nesai 2357.
3) Müslim 1161.
4) İbn Mace 1390.
5) Şuabu'l-İman 3832.
6) Müslim 2744.
7) Müslim 2747.
8) Sahihu İbn Hıbban 2659.
9) Sahihu İbn Hıbban 3656.
